Με αφορμή το εξαιρετικό άρθρο του στην εφημερίδα των Συντακτών ο καθ. Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, διευθυντής ΠΜΣ «ΒΙΟΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ» – M.Sc. Επιχειρηματικότητας στη Βιοτεχνολογίας Δημήτρης Λεωνίδας μίλησε στο απογευματινό μαγκαζίνο με τον Παναγιώτη Κουνιάκη.
Τις μέρες αυτές η κόρη μου, μαζί με αρκετές χιλιάδες άλλους νέους, συμμετείχε στις πανελλήνιες εξετάσεις για μία θέση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Συζητώντας μαζί της αλλά και με συμμαθήτριές της, υποψήφιες φοιτήτριες όλες, εντύπωση μου έκανε πως ακόμα και από αυτή την ηλικία έχουν ήδη αποφασίσει να μεταναστεύσουν στο εξωτερικό για αναζήτηση εργασίας, μετά την ολοκλήρωση των σπουδών τους.
Το ίδιο και απαράλλακτο σχέδιο έχουν και οι φοιτητές του τμήματός μου. Ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι επίσης το γεγονός πως εκλαμβάνουν τυχόν παραμονή τους στην Ελλάδα ως δείγμα προσωπικής αποτυχίας. Οι διαπιστώσεις αυτές αναδεικνύουν τη μετανάστευση ανθρώπινου κεφαλαίου υψηλής κατάρτισης ως ένα φαινόμενο που έχει αποτυπωθεί στο DNA του ελληνικού νεανικού πληθυσμού.
Φυσικά δεν είναι σημερινό φαινόμενο, καθώς στα χρόνια της κρίσης και των μνημονίων το μεγαλύτερο εξαγώγιμο προϊόν της Ελλάδας είναι το επιστημονικό προσωπικό της, με την αξία του, σύμφωνα με έρευνες, να ανέρχεται σε 12 δισ. ευρώ ετησίως, με τον αριθμό των νέων ηλικίας 25-39 ετών που έφυγαν από την Ελλάδα την περίοδο 2008-2016 να ανέρχεται σε περίπου 450.000.
Η επιθυμία για μετανάστευση έχει φυσικά τις ρίζες της στα διαρθρωτικά προβλήματα της οικονομίας, αλλά από την άλλη οι νέοι Ελληνες επιστήμονες δεν δυσκολεύονται να καταλάβουν θέσεις ανάλογες των προσόντων τους στο εξωτερικό. Οι νέοι μας εξοπλίζονται με σημαντικές γνώσεις και δεξιότητες στα Πανεπιστήμιά μας, τα οποία είναι, κατά κανόνα, υψηλού επιπέδου. Γρήγορα όμως, αναζητώντας εργασία, αισθάνονται απογοητευμένοι.
Είναι λοιπόν εμφανές ότι το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας, παρά τις αλλεπάλληλες μεταρρυθμίσεις, αδυνατεί να αντιμετωπίσει ακόμα τις αιτίες που δημιουργούν και διατηρούν τα υψηλά ποσοστά της ανεργίας των πτυχιούχων ανώτατης εκπαίδευσης.
Μια λύση θα ήταν η στενή συνεργασία των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων με τον επιχειρηματικό τομέα στον σχεδιασμό και στην εκπόνηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων μεταπτυχιακής ειδίκευσης. Οι επιχειρήσεις σήμερα είναι πολύ προσεκτικές στην επιλογή των στελεχών τους και ζητούν, εκτός από την υψηλή επιστημονική κατάρτιση σε ένα γνωστικό αντικείμενο, επιπρόσθετες ικανότητες που θα οδηγούν στην όσο το δυνατόν καλύτερη αξιοποίησή τους.
Για παράδειγμα, ο κλάδος της βιοτεχνολογίας σήμερα στην Ελλάδα εμφανίζει εξαιρετική δυναμική ανάπτυξης βασιζόμενος τόσο στην εγχώρια αγορά όσο και στην επέκτασή του εκτός των ελληνικών συνόρων.
Τα τελευταία χρόνια το ελληνικό οικοσύστημα βιοτεχνολογίας εμφανίζει ολοένα και περισσότερες καινοτομίες (από τα φάρμακα και τα καλλυντικά μέχρι τις ιχθυοκαλλιέργειες και τα ειδικά τρόφιμα), εξελισσόμενο με ταχύτατους ρυθμούς, τόσο με την ίδρυση νεοφυών επιχειρήσεων όσο και με την εγκαθίδρυση διεθνών συνεργασιών με καταξιωμένες επιχειρήσεις του εξωτερικού, με στόχο την ανάπτυξη ανταγωνιστικών προϊόντων και υπηρεσιών.
Υπάρχουν λοιπόν αρκετές ευκαιρίες εργασίας για βιοεπιστήμονες. Εντούτοις οι απόφοιτοι βιοεπιστήμονες ελληνικών ιδρυμάτων δεν έχουν τα απαραίτητα πρόσθετα εφόδια, σύμφωνα με τους όρους της αγοράς. Ικανότητες διαχείρισης διαδικασιών οργάνωσης και διοίκησης επιχειρηματικών μονάδων είναι τα ειδικά εκείνα προσόντα που αναζητούν οι επιχειρήσεις σε νέα στελέχη.
Είναι πρόδηλη λοιπόν η ανάγκη για την εκπόνηση ενός «νέου τύπου» προγραμμάτων μεταπτυχιακών σπουδών με ειδίκευση στο βιοεπιχειρείν. Τα προγράμματα αυτά θα πρέπει είναι διαφοροποιημένα πλήρως από τα ακαδημαϊκά στερεότυπα στον σχεδιασμό και ιδιαίτερα στην υλοποίησή τους. Θα πρέπει να συμμετέχει ένα δίκτυο καταξιωμένων εταιρειών, οι οποίες με στελέχη τους να διδάσκουν στους φοιτητές τα απαραίτητα στοιχεία της πραγματικής βιοικονομίας και αγοράς.
Επιπλέον η μαθησιακή εμπειρία θα πρέπει να εμπλουτίζεται περαιτέρω μέσα από τη διάδραση με στελέχη επιχειρήσεων και την εκπόνηση διπλωματικών διατριβών σε επιχειρήσεις.
Αναγκαία είναι επίσης η πλαισίωση της εκπαίδευσης των μεταπτυχιακών φοιτητών με πρόγραμμα πρακτικής κατάρτισης σε δεξιότητες ανάπτυξης, επικοινωνίας και παρουσίασης επιχειρηματικής ιδέας, προετοιμασία βιογραφικού σημειώματος και συνοδευτικής επιστολής, εικονικές συνεντεύξεις με εκπροσώπους της αγοράς και εταιρείες διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού για βελτιστοποίηση απόδοσης με βάση τον ανταγωνισμό.
Την τελευταία διετία έχουν αρχίσει να προσφέρονται τέτοια προγράμματα μεταπτυχιακών σπουδών και θα πρέπει να στηριχθούν συνολικά, καθώς συνάδουν με τις αναπτυξιακές ανάγκες και προοπτικές της Ελλάδας, συμβάλλοντας στην αντιμετώπιση της ανεργίας των νέων, την τόνωση της επιχειρηματικής καινοτομίας και τη βελτίωση των δεξιοτήτων του εργατικού δυναμικού.