Κάθε Τρίτη και Παρασκευή στις 11.50 το πρωί και στις 18.50 το απόγευμα ο Χρήστος Παπαρούνης παρουσιάζει την επιστήμη του Management με απλό τρόπο. Με παραδείγματα και απλά καθημερινά marketing tips ξεκαθαρίζει έννοιες και διαλύει μύθους που πολλές φορές υπάρχουν στη σύγχρονη επιχειρηματικότητα.
Ακούστε την εκπομπή της Παρασκευής:
ή διαβάστε την εκπομπή της Παρασκευής:
Χριστούγεννα και Άγιος Βασίλης πάνε αναγκαστικά χέρι με ένα παγωμένο μπουκάλι Coca–Cola.
Το «ιερό ποτό του Καπιταλισμού», χρόνια τώρα συνδέεται με τον γλυκό Άγιο των παιδικών μας χρόνων. Μάλιστα η σύνδεση του αναψυκτικού με τον Άγιο χρησιμοποιείται από τους φαν του μάρκετινγκ ως το τρανταχτό παράδειγμα επιτυχημένης καμπάνιας και από τους πολέμιους του ως τρανταχτό παράδειγμα πλύσης εγκεφάλου και διαμόρφωσης μιας ολόκληρης καταναλωτικής κουλτούρας.
Είναι όμως έτσι; Είναι ο Άγιος Βασίλης παιδί του μάρκετινγκ της μεγάλης αυτής εταιρίας;
Για να απαντήσουμε σε αυτό ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Σε όλο τον πλανήτη, τον λένε Santa Claus (δηλαδή “Άγιο Νικόλαο”). Ακόμη και στην ορθόδοξη και καθολική χριστιανική παράδοση, ο Άγιος Νικόλαος (πριν αγιοποιηθεί) ήταν ένας νεαρός που γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Λυκία Μικράς Ασίας και που κληρονόμησε μία αμύθητη περιουσία από τους γονείς του που πέθαναν αρκετά νωρίς.
Σύμφωνα λοιπόν με την παράδοση (ορθόδοξη και καθολική) ο νεαρός και ζάμπλουτος τότε Νικόλαος, βοηθούσε ανώνυμα φτωχές οικογένειες, συνήθως προικίζοντας τα προς γάμο τέκνα άπορων οικογενειών, αφήνοντας κρυφά τη νύχτα μπροστά στην πόρτα του σπιτιού τους ένα πουγκί με χρυσά νομίσματα ώστε να το βρούνε το πρωί. Άλλοι λένε, πως άφηνε καρβέλια ψωμί, κρύβοντας μέσα πάλι χρυσά νομίσματα για να ενισχύσει οικονομικά άπορες οικογένειες – ανώνυμα πάντα. Αυτός ακριβώς ο μύθος (ή πραγματικότητα) φτάνει στις μέρες μας ως παράδοση με την μορφή της πίττας με το φλουρί.
Πολύ αργότερα, την εποχή του μεσαίωνα, Γαλλίδες μοναχές που θέλησαν να ακολουθήσουν το παράδειγμά του, το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων αφήναν έξω από τις πόρτες των φτωχών οικογενειών κομμάτια με κρέας (για όσους πεινούσαν τότε το κρέας είχε αξία χρυσού) τυλιγμένο μέσα σε… κάλτσες!!! Αυτός ακριβώς ο μύθος (ή πραγματικότητα) φτάνει στις μέρες μας ως παράδοση με την μορφή της κάλτσας / μπότας που κρεμάνε οι οικογένειες δίπλα στο τζάκι ή το δέντρο για να αφήσει μέσα τα δώρα ο Santa Claus!
Και πάμε τώρα στην πιο σύγχρονη εποχή.
Ο αμερικανο-γερμανός καρτουνίστας του 19ου αιώνα ThomasNast με τις σπουδαίες πολιτικές και κοινωνικές προεκτάσεις στη δουλειά του όταν δεν σατίριζε το πολιτικό κατεστημένο των ΗΠΑ αλλά και τα χρονικά του εμφυλίου πολέμου, πρόσφερε στην ανθρωπότητα τις παλιότερες ιστορικά εικονογραφήσεις της μοντέρνας εκδοχής του Άγιου Βασίλη. Ο Nast απαθανάτισε πρώτος τον άγιο να βολτάρει πάνω στις στέγες, ενώ σε αυτόν χρωστάμε επίσης τη χαρακτηριστική φορεσιά του, αν και το κόκκινο της περιβολής του ήταν ιστορικό απότοκο της χριστιανικής παράδοσης.
Όλες μα όλες οι κατοπινές (και αμερικανικές) εικονογραφήσεις του Santa βασίστηκαν πάνω στα σχέδια του Nast, εκσυγχρονίζοντας απλώς τον διάκοσμο και το φόντο. Στον ίδιο οφείλουμε εξάλλου την αρχέτυπη αναπαράσταση του αγίου να είναι έτοιμος να εισβάλει στις καμινάδες των πιστών, αλλά και την ιδέα των γραμμάτων που λαμβάνει κατά μυριάδες από τα παιδάκια της υφηλίου.
Ογκόλιθος πάντως για τη σημερινή μορφή του Santa Claus λογίζεται η συνεισφορά του Norman Rockwell, του οποίου οι εικονογραφημένες περιπέτειες με τον Άγιο Βασίλη στην εφημερίδα «Saturday EveningPost» έγιναν γρήγορα παγκόσμια σταθερά. Οι εικόνες που φιλοτεχνούσε ο Rockwell άρχισαν να εμφανίζονται στο εξώφυλλο της εφημερίδας από τη δεκαετία του 1920, έχοντας πολλά κοινά με τη σημερινή του μορφή.
Τίποτα δεν θα ήταν ίδιο στον άγιο μετά τη δουλειά του Rockwell! Η εκτεταμένη χρήση των χριστουγεννιάτικων μορφών του εικονογράφου στα πέρατα των ΗΠΑ είναι που γέννησε τη σημερινή μορφή του Άγιου Βασίλη, μια εικόνα που δανείστηκε στη δεκαετία του 1930 η Coca Cola για τις χριστουγεννιάτικες διαφημίσεις της και έγινε πια κοινός τόπος.
Αν ο Norman Rockwell ήταν ο «πατέρας» του σύγχρονου Άγιου Βασίλη, ο Sundblom ήταν αναμφίβολα ο καλός θείος που θα τον απογείωνε στην παγκόσμια δόξα. Ο περίφημος εικονογράφος και αστέρι πρώτου μεγέθους στον τομέα του, αφού σκάρωσε ακόμα και τολμηρό υλικό για το «Playboy», προσλήφθηκε κάποια στιγμή από την Coca–Cola με σκοπό να φιλοτεχνήσει τη χριστουγεννιάτικη καμπάνια της φίρμας. Είμαστε στις αρχές της δεκαετίας του 1930 και η Coca–Cola αποφάσισε να επαναπροσδιορίσει την εταιρική της ταυτότητα, θέλοντας να αλλάξει πρόσωπο αλλά και targetgroup, αποζητώντας τώρα να αφορά σε όλα τα μέλη της οικογένειας (και κυρίως στα παιδιά).
Στον Sundblom ανατέθηκε λοιπόν το λανσάρισμα του Άγιου Βασίλη της Coca–Cola, του χαριτωμένου χοντρομπαλά με τη λευκή γενειάδα που θέλησε το αναψυκτικό να καθιερώσει οικουμενικά ως τη χαρακτηριστικότερη μορφή των Χριστουγέννων κάθε μελλοντικής γενιάς. Η απήχηση του Santa του Sundblom είχε σαφώς να κάνει με την επιλογή του εικονογράφου να χρησιμοποιήσει πραγματικούς ανθρώπους για να δώσει στον ήρωά του το χαρακτηριστικό παππουδίστικο πρόσωπό του. Ο Sundblom βάσισε αρχικά τον Άγιο Βασίλη της Coca Cola στον φίλο του Lou Prentiss, έναν συνταξιούχο πια πωλητή, πριν χρησιμοποιήσει τελικά τη δική του εικόνα για το σκάρωμα του αγίου, πατώντας σταθερά πάνω στα σχέδια του Rockwell. Κι αν ο Sundblom δεν ήταν ο πρώτος εικονογράφος που αποπειράθηκε να φτιάξει τον εμβληματικό Coca–Cola Santa, θα ήταν στα σίγουρα ο τελευταίος, καθώς πια όλες οι κατοπινές καμπάνιες θα βασίζονταν στο δικό του έργο.
Κάπως έτσι λοιπόν φτάνουμε στο σήμερα.
Και ενώ είναι σχεδόν σίγουρο για πολλούς ότι όντως ο Άγιος Βασίλης είναι ένα ακόμα μαρκετίστικο υποπροϊόν της Coca–Cola, νομίζω ότι πλέον ότι είναι ξεκάθαρο ότι δεν είναι έτσι. Παρά τη μακροχρόνια διαφημιστική της καμπάνια με τον χαρωπό και χοντρούλη γεράκο των Χριστουγέννων, αυτός δεν ξεπήδησε από το σχεδιαστήριο του αναψυκτικού ή τουλάχιστον όχι αποκλειστικά από κει. Ως το βαρύ πυροβολικό του πανθέου των χριστουγεννιάτικων χαρακτήρων, η αξιαγάπητη περσόνα με τα φωτεινά μάτια και τα ροδαλά μάγουλα παραμένει αξιοσημείωτη, κι αυτό γιατί η απεικόνισή της δεν αποκρυσταλλώθηκε μέσα από αιώνες χριστιανικής παράδοσης ούτε βέβαια και ξεπήδησε ως παρθενογένεση μέσα από τη φαντασία του σύγχρονου δημιουργού.
Ο σύγχρονος και κοσμικός Άγιος Βασίλης με τους οχτώ ταράνδους και το ιπτάμενο έλκηθρο που οργώνει την οικουμένη για να φέρει δώρα στα καλά παιδιά είναι πολλά περισσότερα απ’ όσα θα μπορούσε να ορίσει και να καθορίσει ένας άνθρωπος ή ένας οργανισμός και η πατρότητά του χάνεται ενδεχομένως στα βάθη των αιώνων, Ο Santa είναι μια εξελικτική φιγούρα και δεν έχει χαρακτηριστικές και αναγνωρίσιμες καταβολές, έχει όμως διαφημιστικές προεκτάσεις που συνδέονται άμεσα με την Coca–Cola και τα εταιρικά χρώματά της μάλλον ως τύχη και όχι ως αποτέλεσμα ενός συγκεκριμένου marketing plan.
Και μπορεί το σύγχρονο μάρκετινγκ να έχει δαιμονοποιηθεί από πολλούς ως φορέας που προκαλεί πλύση εγκέφαλου ή παρασύρει τις μάζες να εθίζονται στο να υπακούσουν σε διαφημιστικά μηνύματα, ή αυξάνει το κόστος των προϊόντων ή δημιουργεί ανάγκες και μοντέλα ζωής κ.α (μερικά όχι άδικα) αλλά το μάρκετινγκ της Coca Cola παρά το ότι ακόμα το πιστεύουν μερικοί ΔΕΝ ευθύνεται για τη σημερινή εικόνα του Άγιου Βασίλη. Ίσως πιο παράξενο είναι ότι ο Άγιος Νικόλαος μετατράπηκε σε Άγιο Βασίλη μόνο στην Ελλάδα προκειμένου να ταιριάξει προφανώς με την επερχόμενη εορτή της 1ης Ιανουαρίου που είναι αφιερωμένη στον Βασίλειο. Αυτό είναι πραγματικά ένα χαρακτηριστικό του Marketing Plan της ορθόδοξης εκκλησίας. Και δεν είναι το μόνο.
Σας ευχαριστώ για το χρόνο σας. Θα επιστρέψουμε τη νέα χρονιά με το νέο κύκλο εκπομπών
Για οποιαδήποτε πρόταση ή απορία μην διστάσετε να επικοινωνήστε μαζί μου στο c.paparounis@gmail.com
Χρόνια πολλά και καλή επιχειρηματική χρονιά σας εύχομαι!
Χρήστος Παπαρούνης
(Msc) Management & Marketing consultant.