Ποιες αξίες πιστεύουμε ότι πρέπει να μαθαίνουν τα παιδιά μας στο σπίτι; Ποιους δεν θα θέλαμε για γείτονες; Πόσο εμπιστευόμαστε τους άλλους; Πόσο έλεγχο πιστεύουμε ότι έχουμε πάνω στη ζωή μας;
Οι απαντήσεις σε τέτοιες ερωτήσεις μπορούν να μας δώσουν μια καλή εικόνα για το πώς σκέφτεται ένας άνθρωπος, με βάση ποιες αξίες πορεύεται στη ζωή του, τι θεωρεί σημαντικό για τον ίδιο και την οικογένειά του.
Όταν, δε, οι ερωτήσεις αυτές γίνονται σε επίπεδο χώρας, τότε οι απαντήσεις μπορούν να χαρτογραφήσουν τις αξίες μιας ολόκληρης κοινωνίας.
Αξίζει να αναφέρουμε ότι μια τέτοιας κλίμακας και μεγέθους έρευνα μπορεί να έχει τουλάχιστον τρία επίπεδα ανάγνωσης. Το πρώτο επίπεδο είναι η πρωτογενής μελέτη των δεδομένων, δηλαδή η ανάλυση των απαντήσεων τόσο του γενικού πληθυσμού όσο και διάφορων πληθυσμιακών ομάδων στις περίπου 300 ερωτήσεις της έρευνας. Τι απαντούν οι Έλληνες όταν τους ρωτάμε για το πόσο εμπιστεύονται θεσμούς ή αλλήλους; Ποια είναι η στάση τους απέναντι στο πολιτικό σύστημα; Πώς αντιμετωπίζουν οι νέοι τη θρησκεία; Είναι μια χρήσιμη άσκηση αυτή, και βγάζει συμπεράσματα που αξίζει να κουβεντιάσει κανείς.
Το δεύτερο επίπεδο έχει να κάνει με τις συγκρίσεις με άλλες χώρες και άλλες κοινωνίες. Πόσο διαφορετικές είναι οι απαντήσεις των Ελλήνων από τις απαντήσεις των Ισπανών, των Πορτογάλων, των Γερμανών ή των Αργεντίνων; Έρευνες σαν τη WVS προσφέρονται για τέτοιες συγκρίσεις, οι οποίες μπορούν πράγματι να δώσουν περισσότερα χρήσιμα συμπεράσματα. Όταν ολοκληρωθεί το 7ο “κύμα” της WVS και ομογενοποιηθούν τα στοιχεία (η παρούσα έρευνα αποτελεί μια προδημοσίευση των πρωτογενών στοιχείων, η συλλογή των οποίων έγινε σύμφωνα με τη μεθοδολογία της Metron Analysis και την έγκριση της WVS) θα μπορούν να γίνουν τέτοιες συγκρίσεις και σίγουρα θα προκύψουν ενδιαφέροντα αποτελέσματα από αυτές. Προς το παρόν, όμως, μπορούμε να πάρουμε μία γενική ιδέα για το θέμα μελετώντας τα αποτελέσματα του έκτου “κύματος” από άλλες χώρες, τα οποία είναι δημοσιευμένα στο site του WVS.
Το τρίτο επίπεδο ανάγνωσης έχει να κάνει με τη βαθύτερη επεξεργασία των δεδομένων που προκύπτουν, ώστε να καταλήξουμε σε γενικότερα, ευρύτερα συμπεράσματα σχετικά με το πώς τοποθετούνται τα κράτη σε έναν παγκόσμιο αξιακό χάρτη. Πολλές τέτοιες αναλύσεις έχουν γίνει και πολύ περισσότερες θα γίνουν και στο μέλλον, χρησιμοποιώντας τα πλούσια δεδομένα του WVS. Παρακάτω θα δούμε μία πολύ γνωστή από αυτές, η οποία μάλιστα τοποθετεί και την Ελλάδα στον παγκόσμιο αξιακό χάρτη, και μάλιστα σε θέση που ίσως για κάποιους να αποτελεί έκπληξη.
Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.
1. Μια κοινωνία χωρίς εμπιστοσύνη
Το ερωτηματολόγιο του WVS είναι εξαιρετικά εκτενές (η μέση διάρκεια συμπλήρωσής του έφτανε τα 56 λεπτά) και καλύπτει ένα μεγάλο εύρος θεμάτων. Οι ερωτήσεις αφορούν τις κοινωνικές, τις ατομικές και τις θρησκευτικές αξίες, τις πολιτικές στάσεις και αντιλήψεις, τις απόψεις για τις νέες τεχνολογίες, για την παγκοσμιοποίηση, την εθνική ταυτότητα, για τον πολιτισμό και τους θεσμούς. Ο Σ. Κονιόρδος στην ανάλυσή του χαρτογραφεί όλες τις απαντήσεις ανά κατηγορία, αλλά αξίζει τον κόπο να τα μελετήσετε και στο πλήρες αρχείο με τα αποτελέσματα. Εδώ σταχυολογούμε μερικά από τα πιο αξιοσημείωτα.
Κατεβάστε Την Έκθεση Αποτελεσμάτων (PDF)
Πολύ ενδιαφέροντα, βεβαίως, είναι τα ευρήματα που έχουν να κάνουν με το θέμα της εμπιστοσύνης. Ο πίνακας με τον βαθμό εμπιστοσύνης των Ελλήνων σε διάφορους θεσμούς παρουσιάζει αποτελέσματα παρόμοια με αυτά που έχουν εμφανιστεί πολλές φορές και σε άλλες έρευνες, όπως το “Τι Πιστεύουν οι Έλληνες” ή το Ευρωβαρόμετρο. Συγκεκριμένα, οι Έλληνες φαίνεται να εμπιστεύονται σε ποσοστά άνω του 50% μόνο πέντε θεσμούς: Τα πανεπιστήμια, τις ένοπλες δυνάμεις, την αστυνομία, την εκκλησία και τα δικαστήρια. Θεσμοί όπως το κοινοβούλιο, ο Τύπος, η κυβέρνηση ή τα πολιτικά κόμματα έχουν ποσοστά εμπιστοσύνης κάτω του 15%.
Το φαινόμενο όμως δεν έχει να κάνει μόνο με τους θεσμούς. Οι Έλληνες δεν μοιάζουν να εμπιστεύονται ούτε τους άλλους ανθρώπους. 9 στους 10 διαφωνούν με την άποψη ότι “οι περισσότεροι άνθρωποι είναι άξιοι εμπιστοσύνης”. 99,5% των πολιτών δηλώνουν πως εμπιστεύονται άτομα της οικογένειάς τους, 83% “ανθρώπους που γνωρίζουν προσωπικά”, 61% τους γείτονές τους, αλλά μόνο 1 στους 5 εμπιστεύεται “ανθρώπους άλλης εθνικότητας”, άλλος 1 στους 5 “ανθρώπους άλλης θρησκείας” και μόνο 1 στους 10 εμπιστεύεται την ομάδα ανθρώπων που απολαμβάνει της χαμηλότερης εμπιστοσύνης από όλες: “ανθρώπους που συναντάτε για πρώτη φορά”.
Ο διευθυντής ερευνών της διαΝΕΟσις Κυριάκος Πιερρακάκης μίλησε στον Prisma 91,6 για τα συμπεράσματα της έρευνας.